سرپرست هیئت گمانه زنی برج گنبدقابوس گفت: با توجه به گسترش ساخت و سازهای شهری و ایجاد پارک شهر پیرامون گنبدقابوس در وضعیت توپوگرافی و طبیعی محل دخل و تصرفاتی از سوی مالکین و متصرفان حقیقی و حقوقی در این بنای تاریخی صورت گرفته است.

حمید عمرانی رکاوندی در جمع کارشناسان میراث فرهنگی استان افزود: این امر محدودیتهایی را در انتخاب محل و حفر گمانه های آزمایشی و شناخت حریم تاریخی اثر برای هیئت به همراه داشته است.

وی اظهار داشت: این درحالیست که برج گنبدقابوس به دستور قابوس ابن وشمگیر از پادشاهان آل زیار در قرن چهارم ه. ق احداث شده و به عنوان شاهکار معماری ایران اسلامی و رفیعترین بنای آجری جهان با شماره 86 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

وی اظهار داشت: با مجوز پژوهشکده باستان شناسی برای اولین بار، گمانه زنی پیرامون گنبدقابوس با هدف دستیابی به داده های فرهنگی و مواد باستان شناختی از محل اعتبارات استانی انجام شده است.

وی خاطرنشان کرد: این گمانه زنی باستان شناسی، به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تاریخی و مطالعات لایه نگاری و شناخت وضعیت پی گنبد قابوس صورت گرفته است.

به گفته عمرانی رکاوندی با انجام گمانه زنی های باستان شناسی، مشخص شد که گنبدقابوس بر فراز تپه ای باستانی از دوران تاریخی بنا شده است.

سرپرست هیئت گمانه زنی برج گنبد قابوس بیان داشت: این گمانه زنی براساس مصوبه شورای فنی سازمان مرکزی مبنی بر جمع آوری اطلاعات باستان شناسی به منظور درج در پرونده ثبت جهانی و لزوم شناخت دقیق ساختار معماری پی گنبد قابوس از لحاظ سازه ای و ژئوتکنیکی جهت اقدامات حفاظتی و مرمتی در آینده و تهیه پلان مدیریتی صورت گرفته است.

وی خاطرنشان کرد: با در دست داشتن نقشه های توپوگرافی وضع موجود تپه در جهات اصلی و فرعی و مرکز 12 گمانه باستان شناسی به ابعاد دو در دو و 1.5 در یک مترمربع حفاری شده است.

وی عنوان کرد: نتایج بدست آمده از حفر گمانه ها در پیرامون و پای تپه گنبد قابوس بیانگر وجود نخاله های ساختمانی حاصل از تخریب سازه های معاصر مجاور گنبد قابوس و داده های باستان شناختی از دوره تاریخی و دوران معاصر و گسترش تپه به سمت خیابانها و ساختمانهای مجاور در گذشته است.

عمرانی رکاوندی افزود: به منظور بررسی دقیق وضعیت تپه از لحاظ لایه های استقراری و دخل و تصرفات انسانی در زمانهای گذشته و روند تاثیر آن بر بنای گنبد قابوس گمانه ای در مرکز تپه تا عمق 12 متر از سطح تپه و خاک بکر حفر شد که با بالا آمدن آبهای زیرزمینی و جمع شدن آن در این عمق ادامه حفاری جهت کسب اطلاعات زمین شناسی متوقف شده است.

وی تاکید کرد: مطالعات اولیه روی مواد فرهنگی (قطعات شکسته سفال، استخوان جانوری، آجر، زغال و خاکستر) نشان دهنده دو دوره استقراری در تپه از دوره اشکانی و ساسانی است، همچنین در بالای لایه ساسانی بقایای لایه های آواری به ضخامت دو متر قرار دارد.

وی اظهار داشت: برای شناخت وضعیت پی بنای گنبد قابوس در ضلع جنوبی و مجاور پلکان و در ورودی بنا گمانه ای تا عمق 11.40 متر از سطح تپه و خاک بکر حفر شد که بیانگر حفاری و گودبرداری سازندگان گنبد قابوس در دل تپه باستانی به قطر 18 متر جهت ایجاد پی بنا با مصالح آجر به ابعاد شش در 26 در 26 سانتیمتر و ملات ساروج است که به ارتفاع 9.80 متر در چندین مرحله به صورت منظم تا سطح تپه و فراهم شدن بستر مناسب چیده شده اند.

وی گفت: هنوز دانسته های فنی کارشناسان میراث فرهنگی در این خصوص و کیفیت و کارآیی مواد و مصالح بکار رفته در پی و بنا نیازمند بررسی و تحقیقات بیشتر و بهره گیری از سایر علوم فنی و مهندسی در روند مطالعات همه جانبه گنبدقابوس است.